Sala hlutabréfa í bönkunum rétt fyrir hrun

Menn hafa komist upp með ótrúlegustu rök í dómskerfinu á Íslandi enda eru Íslenskir dómarar skipaðir út frá klíkutengslum en ekki hæfni.

Nú kemur í ljós hvort Baldur kemst upp með það að halda því fram að það hafi legið fyrir meiri upplýsingar í fjölmiðlum eftir fund hans með viðskiptaráðherra og Darling fjármálaráðherra Bretlands en hann fékk á sjálfum fundinum með aðilum úr innstu véum íslensks og bresks viðskiptalífs.

Sala á hlutabréfum af innvígðum rétt fyrir hrun hefur verið lítið í kastljósinu en er örugglega eitt af því sem þarf að rannsaka.

Hlutabréfasala ráðuneytisstjóra rannsökuð

Hefur Icesave ferlið ekkert kennt stjórnvöldum um Breta og Hollendinga?

Það er fullkomlega ljóst að málatilbúnaður Breta og Hollendinga er í hæsta máta vafasamur í Icesave-deilunni enda krefjast þeir að málið fari ekki fyrir dómstóla.

Íslenska ríkið uppfyllti skilmála ESB tilskipunarinnar um tryggingarsjóð. Bretar og Hollendingar fullyrða að það hafi ekki verið gert á "fullnægjandi" hátt en ekkert kemur fram í tilskipuninni um hvað sé fullnægjandi og málatilbúnaður Breta og Hollendinga skortir faglegan grunn hvað þetta varðar.

Svo virðist sem þeir sem vilja beygja sig undir nauðungarsamninginn hræðist málaferli. Málaferli eru hinsvegar eðlilegt framhald af bankahruninu og nauðsynlegur þáttur í títtnefndu uppgjöri.

Samningurinn sem Bretar og Hollendingar lögðu fyrir Íslendinga og er í meginatriðum sköpunarverk sem varð til í vinnu samningarnefndar undir forystu sjálfstæðisflokksins, Baldurs Guðlaugssonar og síðan VG með Svavar Gestsson í forsvari.

Í samningnum er griðum fullveldis Íslands afsalað og Bretum og Hollendingum veitt vald til þess að hirða eignir ríkisins hverju nafni sem þær nefnast og Íslendingum bannað að koma við vörnum.

Bretar og Hollendingar munu túlka þetta ákvæði sér í hag og nota það til þess að réttlæta frekara ofbeldi. Það sem gerir þennan samning sérlega hættulegan er að hann gefur Bretum og Hollendingum færi á því að færa út mörk hins lögmæta og eðlilega.

Samningurinn getur orðið grundvöllur að atburðum í framtíðinni sem þykja óhugsandi í dag.

Viðbrögð á báða vegu

Óþolinmótt fé

Jöklabréf

Ein af þeim aðgerðum sem gripið var til, eftir hrun bankanna, var að setja gjaldeyrishöft til þess að verja krónuna frekari falli. Helsta ógnin við gjaldmiðilinn var óþolinmótt fé jöklabréfaeigenda.

Erlendar fjármálastofnanir gáfu út jöklabréf sem seld voru "óþekktum" aðilum, íslenskum eða erlendum. Þessar stofnanir endurfjárfestu samsvarandi fjárhæði í íslenskum ríkisskuldabréfum til þess að gengistryggja sig. Þetta þýðir í raun að kaupendur jöklabréfa veðjuðu á krónuna á sama tíma og bankarnir og erlendir vogunarsjóður tóku stöðu gegn henni.

Eftir að gjaldeyrishöftin voru sett lokaðist fjármagn jöklabréfaeigenda inni. Jöklabréfaeigendur hafa því átt einan þann kost að endurfjárfesta fjármuni sína á Íslandi. Staða jöklabréfa og erlendra krónueigna er talin vera 400 til 600 milljarðar ISK en sumir telja að fjárhæðin sé um 620 milljarðar.

Viðskipti með jöklabréf eru í raun íslenska ríkinu óviðkomandi. Þetta voru viðskipti á milli erlendra fjárfestingabanka og viðskiptavina þeirra með verðbréf í íslenskum krónum.

Gjaldeyrisforðinn

Eitt af áhyggjuefnum Seðlabanka Íslands um þessar mundir er að ekki sé unnt að aflétta gjaldeyrishöftunum samkvæmt áætlun vegna seinkunnar á endurskoðun efnahagsáætlunar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Fyrirhugað er að taka lán upp á 620 milljarða ISK til þess að styrkja gjaldeyrisforðann sem nú er 490 milljarðar en þar af eru 210 milljarðar hrein eign. Hvers vegna þarf lítið efnahagskerfi 1.100 milljarða gjaldeyrisforða? Til samanburðar má geta að gjaldeyrisforðinn var 163 milljarðar árið 2007 og 67 milljarðar árið 2005. Já, segir kannski einhver "en það sýndi sig að þetta var allt of lítill varaforði." Jú rétt er það en við gjörólíkar aðstæður. Bankarnir voru risavaxnir og Seðlabankinn átti að geta staðið undir lánum til þrautavara.

Í greinargerð Seðlabankans til forsætisráðherra, 6. október síðastliðinn, segir m.a. um mikilvægi rausnarlegs gjaldeyrisforða "Það eflir getu Seðlabankans til þess að mæta hugsanlegu útstreymi og dregur um leið úr líkum á því að til þess komi. Aukinn forði er því mikilvægur til þess að jafna óhóflegar skammtímagengissveiflur sem gætu fylgt afnámi gjaldeyrishafta fyrst í stað." Sérstaka athygli vekur að Seðlabankinn telur að gjaldeyrisforðinn (risalánið) dragi úr líkum á útstreymi en litlar líkur eru á því að þessi kenning standist enda verður traust á íslensku efnahagskerfi ekki reist á einni nóttu heldur er það langtímaverkefni. Öllu líklegra er að aðilar sjái risalánið sem farseðil úr landi sem einkennist af fjármálaóreiðu. Að hræðsla muni ráða för. Seðlabankinn víkur einnig að því að "væntingar um ávöxtun þegar til lengri tíma er litið vegi þyngra en sú áhætta sem tekin er til skamms tíma með áframhaldandi fjárfestingum í krónum" ef efnahagsstefnan er trúverðug.

Það er ávallt áhugavert þegar hagfræðingar setja sig í spor sálfræðinga og fara að telja sig sjá fyrir um hegðun fólks. Ég á satt að segja erfitt með að trúa að einstakir fjárfestar fari að kynna sér efnahagsstefnu yfirvalda og hvað þá heldur að túlka trúverðugleika hennar þegar þeir taka ákvörðun um það hvort þeir eigi að koma fjármunum úr landi. Gleymum því ekki að þetta eru aðilar sem tóku stöðu með krónunni þegar aðrir veðjuðu gegn henni.

Risalánið frá AGS

Það hefur margoft verið sagt að ekki eigi að nota risalánið heldur geyma það í banka í Bandaríkjunum og greiða af því 20 milljarða á ári í vaxtamun. En samkvæmt ofangreindri tilvitnun í greinargerð Seðlabankans virðist eiga að grípa til þessa varasjóðs þegar gjaldeyrishöft verða afnumin. Gríðarleg áhætta fylgir þessari fyrirætlun. Ef fjármunir rjúka úr landi þannig að ganga þurfi á þennan forða í Bandaríkjunum hækkar vaxtakostnaðurinn vegna hans og getur þá orðið allt að 35 til 40 milljarðar, þ.e.a.s. greiða þarf hreina vexti í stað vaxtamunar. Það mun síðan lenda á komandi kynslóðum að endurgreiða þetta risalán.

Áætlun um að taka risalán í erlendum gjaldmiðli og sleppa síðan gjaldeyrismarkaðnum frjálsum vekur spurningar. Eru uppi áform um að "bjarga" jöklabréfaeigendum og öðrum sem þurfa að koma fármagni úr landi með því að taka risalán sem lendir á íslenskum skattgreiðendum?

Fagfjárfestar

Jöklabréfaeigendur eru að öllum líkindum fag- og stofnanafjárfestar sem höfðu alla burði til þess að taka upplýsta ákvörðun um áhættuna sem fylgdi því að fjárfesta í jöklabréfum öfugt við það sem segja má um flesta almenna hluthafa í bönkunum sem hafa þurft að taka því tapi sem fylgdi hruni bankanna.

Það er fullkomlega réttmæt spurning að spyrja hvort íslenskur almenningur eigi að taka sitt tap af hruninu, s.s hækkun skulda og greiðslubyrði, verðhækkanir, tap hlutafjár í bönkum, tap á peningamarkaðsjóðum, launalækkanir og atvinnumissi en auk þess að fjármagna bætur til fagfjárfesta. Þessi viðskipti með jöklabréf komu íslenskum almenningi ekkert við.

Umræðan á Íslandi, eftir bankahrunið, hefur að miklu leyti snúist um traust. Lögð hefur verið ríkuleg áhersa á að spyrða Alþjóðagjaldeyrissjóðinn við hugtakið traust en í umræddri greinargerð Seðlabankans til forsætisráðherra segir "litið er á aðkomu sjóðsins sem heilbrigðisvottorð fyrir þá efnahagsstefnu sem mótuð hefur verið." Þetta er í nokkurri mótsögn við það sem Center of Economic Policy Research hefur um sjóðinn að segja.  En CEPR segir m.a. um spár Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í löndum þar sem hann hefur haft aðkomu... að þær feli í sér munstur mistaka sem vekja spurningar um hlutleysi sjóðsins.

Vantraust á AGS

Reynsla Ríkisstjórnarinnar á aðkomu AGS ætti að vera farin að vekja með þeim efasemdir um heilindi sjóðsins í ráðgjöf hans. Það hljóta að vera farnar að vakna spurningar einhvers staðar í hugskoti stjórnmálamanna hvort að þessari lánastofnun sé treystandi fyrir völdum á Íslandi. Það liggur fyrir að AGS er vopn Breta og Hollendinga sem þeir beita til þess að þvinga Íslendinga til þess að afsala sér rétti til þess að fara með ágreining fyrir dómstóla jafnvel þótt í ljós komi að kröfur þeirra séu ólögmætar. Það liggur einnig fyrir að AGS notar endurskoðun efnahagsáætlunar sem þeir sjálfir hafa hannað til þess að halda ríkisstjórninni í gíslingu og þvinga fram óréttmæta niðurstöðu í Icesave-deilunni.

Eiga þetta að vera góðar fréttir?

Bendi á grein sem er birt í fréttablaðinu í dag, bls. 22, um óþolinmótt fé

Gjaldeyrishöftum aflétt fyrir lok líðandi mánaðar

Er þetta þá mál nr. 49?

Hvers vegna er sagt frá þessu máli í fjölmiðlum en ekki hinum 48. Finnst þetta skrítin frétt.

Meint allsherjarmisnotkun Kaupþings til saksóknara