3 milljarðar á ári

Eitthvað rámar mig í að rekstur Máls og menningar hafi ekki gengið of vel.

Rekstur Hörpu er gríðarlegt áhættuverkefni og spurning hver tekur á sig tapið ef hann gengur ekki upp.

Eftirfarandi grein er birt á visir.is í dag:

Skera verktaka úr snörunni

 Prófessorinn og hagfræðingurinn Robert Z Aliber taldi byggingakrananna í borginni fyrir hrun. Hann spáði síðan hruni efnahagskerfisins en spádómar hans fengu lítinn hljómgrunn hjá valdhöfum. Draugabyggingar sem standa auðar víða á höfuðborgarsvæðinu eru minnisvarði þess æðis sem rann á menn í aðdraganda hrunsins. Þessum fasteignum er haldið af markaði vegna þess að ef að þær eru settar í sölu eða leigu hrynur fasteignaverð. Samráð virðist vera meðal fjármálastofnana um að halda þessum fasteignum af markaði. Í mínum huga þýðir þetta að verið er að ráðskast með fasteingaverð og húsaleiguverð. Því vekur þetta spurningar um hvort þetta standist samkeppninslög. Vissulega kemur það sér illa fyrir skulduga húseigendur og eiginfjárstöðu bankanna ef fasteignaverð hrynur en eins og staðan er í dag er verið að færa tap þeirra yfir á þá sem leigja og þá sem eru að kaupa húsnæði í fyrsta skipti eða skipta yfir í stærra húsnæði. Þeir sem græða þó mest á því að bólufasteignaverði sé haldið uppi með markaðsmisnotkun eru fjármálastofnanir og fasteignafélög.

Stundum er minnst á húsnæðisbóluna fyrir hrun en lítið hefur þó verið fjallað um hverjir græddu á henni. Húsnæði var selt á uppsprengdu verði, fólk tók verðtryggð lán og myntkörfulán og staðgreiddi húsnæði. Fasteignasalar héngu á dyrunum hjá fólki og hvatti það til þess að kaupa nýtt húsnæði áður en það var búið að selja húsnæðið sem það var að skipta út. Margir sitja því uppi með tvær fasteignir eftir hrun sem eru óseljanlegar.

Það ætti því að vera ljóst að byggingaverktakar fengu sitt en fólk situr uppi með stökkbreyttu lánin. Stjórnmálamönnum virðist vera sérstaklega annt um byggingarverktakana. Ríkisstjórnin hugar sífellt að því hvernig megi finna byggingaverktökum ný verkefni. Áætlanir eru uppi um að bora göng í gegn um fjöll, að byggja ný fangelsi, að byggja hátæknisjúkrahús og nýverið var lokið við byggingu Hörpu.

Verktakaveislur ríkisstjórna

Fréttir fóru af því eftir hrun að byggingarverktakar hefðu verið gjöfulir við stjórnmálamenn bæði hjá borg og ríki. Núverandi ríkisstjórn hefur fest mútusamfélagið í menningarkima stjórnmálanna í sessi með löggjöf. Stjórnmálamenn voru líka góðir við verktakana og hækkuðu fasteignamatið ólöglega til þess að auka veðhæfni eigna og skapa grundvöll fyrir hækkun fasteignaverðs. Þar sem fasteignamatið er álagningagrunnur í skattaútreikningum má ekki hækka það nema fyrir því sé sérstök heimild í lögum. En aukin veðhæfni fasteigna var grundvöllur fyrir fasteignabólunni. Stjórnmálamenn hjá bæjarfélögunum voru líka mjög liprir við byggingaverktaka og skipulögðu ný hverfi eins og þeir ættu lífið að leysa.

En svo sprakk bólan og hvað gera menn þá. Jú þeir taka yfir verkefni Björgólfs Guðmundssonar sem hafði fengið miðbæinn til ráðstöfunar og kláruðu Hörpuna. Tugmilljarða framkvæmd sem kallar á þrjá milljarða í vaxta- og rekstarkostnað á ári hverju. Ég á ekki von á öðru en að verktakar hafi glaðst.

Hátæknidraumar sjúkraþjálfans

Siv Friðleifsdóttir sat í ríkisstjórninni sem sendi sitt fólk inn í Fasteignamat Ríkisins til þess að skrúfa upp veðhæfni fasteigna. Hún er líka voða spennt fyrir því að byggja hátæknisjúkrahús. Með því að byggja hátækni sjúkrahús er hægt að hleypa byggingarverktökum með lúkurnar í sparifjáreign launþega. En Siv segir í pistli á visir.is: „Verkefnið byggir á lögum nr. 64/2010 og viljayfirlýsingu við 25 lífeyrissjóði frá haustinu 2009 og markviss skref hafa verið tekin síðustu ár í undirbúningi. Okkur ætti því ekki að vera neitt að vanbúnaði".

Stjórnendur lífeyrissjóðanna hafa tapað hundruð milljarða af sparifé launamanna. Þrátt fyrir þetta hefur stjórn þeirra ekki verið tekin úr höndum vinnuveitenda og stjórnenda sem þáðu gjafir af fyrirtækjum sem notuðu lífeyrissjóðina til þess að halda uppi gengi krónunnar með framvirkum samningum á meðan fyrirtækin voru að koma fjármagni úr landi. Með þessu móti var sparifé launþega fært viðstöðulaust til fyrirtækja í eigu fárra aðila í mörg ár.

Í niðurstöðum doktorsritgerðar sinnar lýsir Herdís Baldvinsdóttir hvernig fámennur hópur íslendinga náði ítökum í fjármálakerfinu, í lífeyrissjóðum en síðan náðu þeir einnig að yfirtaka bankana. Þessir aðilar hafa stjórnað löggjöfinni í landinu í gegn um viðskiptaráð sem lýst hefur því yfir að 90% af tilmælum þeirra til ríkisstjórnarinnar voru innleidd sem lög. Þetta þýðir að á Íslandi er hreint auðræði og enn leggur fnykinn af sérhagsmunagæslu neðan af Austurvelli.

Siv Friðleifsdóttir skrifar réttlætingarpistil um byggingu hátæknisjúkrahúss undir yfirskriftinni: „Nýr LSH fyrir alla". Hin þverpólitíska samstaða fjórflokksins er enn eitt dæmi um það hvernig flokkarnir starfa saman gegn velferð þeirra sem byggja landið. Sérhagsmunagæsla og kjördæmapot er túlkað sem þjónusta við almannaheill en almenningi er meira annt um að fá góða þjónustu en að skattar þeirra sem notaðir í vaxtagreiðslur vegna stórframkvæmda. Nú þegar er ríkissjóður að greiða meira en sem nemur rekstrarkostnaði Landsspítalans á ári hverju í vaxtakostnað vegna gerræðilegra ákvarðanna og viðstöðulausra árása fyrri valdhafa á velferð almennings.

Jakobína Ingunn Ólafsdóttir, stjórnsýslufræðingur

Höfundur er félagi í SAMSTÖÐU, flokks lýðræðis og velferðar

Ekki gerð krafa um rekstrarmenntun

Fjármálakerfið ógnar lífi fólks

Fréttir berast að því að íbúar í iðnaðarhúsnæði í Kópvogi hafi verið í lífshættu þegar eldur kom upp í fasteigninni um miðja nótt á meðan íbúarnir sváfu. Húsnæðið er ólöglegt sem íbúðarhúsnæði og brunavörnum er áfátt. Það er nöturlegt ,segir slökkviliðsstjóri, að fólk eigi ekki í önnur hús að vernda.

En hvers vegna á fólk ekki í önnur hús að vernda þegar þúsundir Íbúða standa auðar í borginni og því ætti framboð á leiguhúsnæði að vera yfirdrifið?

Fjármálafyrirtæki virðast hafa haft samráð með sér um að leigja ekki út auðar íbúðir né heldur að selja þær. Leigu- og söluverði fasteigna er því óeðlilegt miðað við ástand á markaði. Ekki verður annað séð en að þessar aðgerðir fjármálafyrtækjanna séu ólöglegar. Það er verið að ráðskast með verðmæti eigna og vinna gegn lögmálum framboðs og eftirspurnar á fasteignamarkaði. Íbúðarlánasjóður og lífeyrissjóðirnir eru þátttakendur í þessum leik.

Íbúðarlánasjóður á yfir þúsund íbúðir sem standa auðar. Hverjir borga kostnaðinn af þessum íbúðum? Jú, vissulega eru það skattgreiðendur. Íslenskir skattgreiðendur og skuldarar eru í þessu tilviki að standa straum að rekstri og viðhaldi fasteigna sem haldið er auðum til þess að tryggja eigendum bankanna meiri arð. En það eru fórnarlömb í þessum leik.

Málið lítur enn alvarlegar út þegar horft er til þess að hátt fasteigna- og leiguverð hefur áhrif á verðbólgu og á því þátt í að belgja út höfuðstól fasteignalána. Verðtryggð lán sem veitt eru af sömu aðilum og eru að ráðskast með fasteignamarkaðinn. Reiknimódel verðtryggða lána er þannig úr garði gert að þeir sem veita lán hafa hag af verðbólgunni.

Vegið er að lífsskilyrðum landsmanna með þessum framgangsmáta fjármálafyrirtækja og ömurlegt er að horfa upp á ríkið taka þátt í þessum leik.

Jakobína Ingunn Ólafsdóttir, stjórnsýslufræðingur

Höfundur er félagi í SAMSTÖÐU, flokks líðræðis og velferðar

Tveir fluttir á sjúkrahús